Isolatie: cameraobservatie (OBS)
Soms worden ingesloten vreemdelingen in een isoleercel geplaatst. Dit kan verschillende redenen hebben en ook in verschillende soorten cellen plaatsvinden. Zo ook in een observatiecel: dit is een isoleercel met cameratoezicht en wordt ook wel ‘OBS’ genoemd. Dit is een zwaardere vorm van isolatie omdat iemand dag en nacht wordt geobserveerd door een camera. Dit is een vorm van privacyschending en is alleen onder strikte voorwaarden toegestaan.
Wie is verantwoordelijk voor de plaatsing in een observatiecel?
De plaatsing in OBS is een beslissing van de directeur (art. 60 Pbw). Tegen deze beslissing kan een klacht worden ingediend bij de Commissie van Toezicht (CvT).
Wanneer is de plaatsing in een observatiecel beklagwaardig?
Plaatsing in OBS is een zware maatregel en is daarom verbonden aan strikte voorwaarden. Cameraobservatie is alleen toegestaan indien dit noodzakelijk is voor de bescherming van de geestelijke of lichamelijke toestand van de ingeslotene (art. 24a lid 1 jo. 51a lid 1 Pbw). Dit is bijvoorbeeld wanneer iemand suïcidaal of in hongerstaking is. Voordat de directeur beslist dat er cameratoezicht wordt toegepast, moet hij zich hierover laten adviseren door een arts of psycholoog (art. 24a lid 2 jo. 51a lid 2 Pbw). Dit heeft ook een andere reden, namelijk dat de arts of psycholoog de gemoedstoestand van de ingeslotene kan beoordelen en nagaan of de plaatsing in OBS niet te bezwarend is.
Ook moet de directeur binnen 24 uur nadat de ingeslotene in OBS wordt geplaatst een beschikking uitreiken waarop staat wat de reden is van de straf en hoe lang deze zal duren (art. 58 lid 1 Pbw). De OBS mag niet langer dan twee weken duren (art. 34a lid 3 Pbw). Ook moet de ingeslotene de kans krijgen om gehoord te worden zodat hij zijn standpunt kan uitleggen (art. 57 lid 1 sub i en j Pbw).
Soms worden ingeslotenen in een isoleercel met camera geplaatst maar staat de camera uit. Ondanks dat de ingeslotene niet kan zien of de camera aan of uitstaat is er dan in feite geen sprake van OBS maar van isolatie. Dit onderscheid is belangrijk wanneer een ingeslotene een klacht indient. Als de klacht namelijk gericht is tegen OBS maar de camera stond niet aan dan wordt de klacht afgewezen. Het is dus heel belangrijk om goed te lezen wat er in de beschikking voor straf staat.
Waar kan ik me in mijn klacht nog meer op beroepen?
Privacy schending
Artikel 10 Grondwet en artikel 8 EVRM.
Rapport Isolatie in Vreemdelingendetentie
Amnesty International heeft in 2015 een rapport gepubliceerd waaruit volgt dat isolatie niet bevorderlijk – en zelfs schadelijk – is voor de geestelijke gesteldheid van de geïsoleerde. Het plaatsen van iemand in een isoleercel, ook al is dit voor een korte periode, doet het risico op gezondheidsschade toenemen.
In 2020 is een update van dit rapport gepubliceerd over isolatie door Stichting LOS in samenwerking met Amnesty International en Dokters van de Wereld.
Kan ik voor plaatsing in een observatiecel een schadevergoeding krijgen?
Volgen de vaste bedragen van de RSJ kan voor isolatie in OBS €12,50,- per dag worden geëist.
Als een ingeslotene geen beschikking krijgt, of in ieder geval niet binnen 24 uur, dan kan daar een bedrag van €7,50 voor worden uitgekeerd.
Wat zegt de jurisprudentie?
27 oktober 2011, RSJ R-11/1362/GA
Klager is niet gehoord voordat hij in OBS werd geplaatst. Ook heeft de directeur slechts advies ingewonnen bij de verpleegkundige en niet bij de psycholoog of arts. Klager wordt in het gelijk gesteld.
17 augustus 2017, RSJ R-17/0205/GA
Klager werd in OBS geplaatst om een mobiele telefoon op te sporen. De RSJ bepaalt dat de telefoon ook opgespoord had kunnen worden met een minder zwaar middel zoals een celinspectie. Derhalve was de plaatsing in OBS niet noodzakelijk en is een onrechtmatige inbreuk op de privacy van klager gemaakt. Klager wordt in het gelijk gesteld.
Wilt u een voorbeeld klacht ontvangen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op met het Meldpunt vreemdelingendetentie!