Isolatie: langdurig oponthoud in de rechtbank

Het is gebruikelijk dat ingesloten vreemdelingen naar de rechtbank moeten, bijvoorbeeld vanwege hun asielzaak of bewaringszaak. Zij mogen dan niet zelf naar de rechtbank maar worden vervoerd door de Dienst Vervoer & Ondersteuning (DV&O). Het vervoer wordt aangevraagd door de IND, de rechtbank of het detentiecentrum en moet worden ingepland door de DV&O. Vaak combineert de DV&O het vervoer van meerdere ingeslotenen, soms uit verschillende detentiecentra, zodat zij maar een keer naar de rechtbank hoeven te rijden. Dit kan ertoe leiden dat ingeslotenen ruime tijd voor de afspraak bij de rechtbank worden afgezet of juist na de afspraak nog een lange tijd moeten wachten voordat zij weer worden opgehaald. Deze wachttijd wordt ook wel ‘ophoudsduur’ genoemd. Voor ingesloten vreemdelingen betekent dit dat zij in feite worden geïsoleerd in een kale ruimte, ook wel de ‘ophoudkamer’ genoemd. Doordat de rechtszaak vaak al voor veel stress zorgt kan het wachten in de ophoudkamer een nare ervaring zijn, met name als het lang duurt of als er geen voorzieningen zoals een raam of lectuur in de ruimte zijn.

Wanneer is isolatie bij een bezoek aan de rechtbank beklagwaardig?

Duur van isolatie

De maximale termijn dat een ingeslotene geïsoleerd mag worden bij de rechtbank is zes uur (art. 56a lid 1 Wetboek van Strafvordering). Als deze termijn overschreden wordt is dit beklagwaardig.

Omstandigheden in ophoudkamer

De ophoudkamer moet aan bepaalde eisen voldoen en moet voorzieningen hebben zoals een intercom, ventilatie en verlichting. Ook moeten toiletten en douches toegankelijk zijn. Daarnaast is het detentiecentrum ervoor verantwoordelijk dat de ingeslotene lunch meeneemt. Als niet aan deze vereisten wordt voldaan, zeker in combinatie met een lange ophoudsduur, is dit beklagwaardig.

Wie is verantwoordelijk voor isolatie voor of na het bezoek aan de rechtbank?

De DV&O is verantwoordelijk voor het vervoer.

Het detentiecentrum waar de ingeslotene verblijft is verantwoordelijk voor het meegeven van lunch aan de ingeslotene (art. 16 lid 1 Regeling vervoer justitiabelen). Ook moet de ingeslotene tijdig worden medegedeeld dat hij of zij naar de rechtbank moet zodat de ingeslotene zich kan klaarmaken en voorbereiden.

De parketpolitie is verantwoordelijk voor de ingeslotenen op het moment dat zij in de ophoudkamers zitten. Zij zijn het aanspreekpunt als ingeslotenen op de intercom drukken en begeleiden hen ook naar de zittingszaal.

Waar kan ik me in mijn klacht nog meer op beroepen?

Nationale ombudsman

De Nationale ombudsman heeft in 2017 een rapport geschreven over onaanvaardbaar oponthoud. In dit rapport staan plaatjes die een duidelijk overzicht geven van hoe de ophoudkamer er uit (moet) zien, wie er betrokken zijn bij het vervoer en om wat voor reden iemand in een ophoudkamer geplaatst kan worden.

Landelijk Centrum Commissies van Toezicht op de Arrestantenzorg (LC CTA)

De LC CTA houdt toezicht op het gebruik van de ophoudkamers en de behandeling van ingeslotenen.

Kan ik voor onrechtmatig oponthoud een schadevergoeding krijgen?

Dit verschilt per individueel geval.

Hoe, waar en binnen welke termijn dien ik een klacht in?

Dit hangt er vanaf waar de klacht over gaat:

Uitvoering transport: u heeft een klacht over hoe het transport is uitgevoerd, bijvoorbeeld de de duur van het transport of dat u bent geboeid. Deze klacht gaat dan over het optreden van de DV&O. De Commissie van Toezicht van DV&O heeft een beperkte beklagcommissie waar over een drietal onderwerpen geklaagd kan worden. Dit moet binnen 7 dagen na de vervoersbeweging. Zie ook de pagina over geboeid vervoer.
Behandeling transport: u heeft een klacht over hoe u bent behandeld tijdens het rapport, bijvoorbeeld dat de transportgeleiders u lang hebben laten wachten of niet (goed) hebben uitgelegd wat u kon verwachten. Dit valt onder de verantwoordelijkheid van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). De klacht moet binnen een jaar worden ingediend bij de DJI.
Lunch of informatievoorziening: u heeft een klacht over het al dan niet ontvangen hebben van lunch of u bent niet goed op de hoogte gesteld dat u naar de rechtbank moest. Dit valt onder de verantwoordelijkheid van het detentiecentrum. De klacht moet via de reguliere procedure binnen zeven dagen worden ingediend bij de Commissie van Toezicht.
Inrichting ophoudkamer: u heeft een klacht over de inrichting of de voorzieningen in de ophoudkamer. Dit valt onder de verantwoordelijkheid van de rechtbank. De klacht moet binnen een jaar worden ingediend bij de zittingslocatie van de rechtbank.
Behandeling ophoudkamer: u heeft een klacht over hoe u behandeld bent toen u in de ophoudkamer zat. U heeft bijvoorbeeld gevraagd om een glas water, lectuur, rookpauze of om even naar buiten te gaan en dit mocht niet. Dit valt onder de verantwoordelijkheid van de politie. De klacht moet binnen een jaar worden ingediend bij de politie.
Uw klacht is afgewezen: doordat er veel verschillende instanties zijn betrokken bij het vervoer van ingeslotenen naar de rechtbank gebeurd het wel eens dat geen enkele instantie de verantwoordelijkheid neemt voor het incident. Dit kan als gevolg hebben dat er niets met de klacht wordt gedaan. In het uiterste geval kunnen ingeslotenen zich dan nog richten tot de Nationale ombudsman. Let op: dit kan alleen als de andere klachtenprocedures al doorlopen zijn. De klacht kan binnen een jaar worden ingediend via de website van de Nationale ombudsman.

Heeft u vragen of hulp nodig bij het indienen van de klacht? Neem dan gerust contact op met het Meldpunt vreemdelingendetentie.