Visitatie

Visitatie

Ingesloten vreemdelingen kunnen gevisiteerd worden. Visitatie is een middel om te controleren of ingeslotenen verboden voorwerpen, ook wel ‘contrabande’ genoemd, in hun lichaam hebben verstopt. Visitatie betekent dus onderzoek aan het lichaam en omvat mede het uitwendig schouwen van de openingen en holten van het lichaam. Voor veel ingeslotenen is dit een vernederende of traumatische ervaring. Om die reden heeft detentiecentrum Rotterdam sinds 2015 een bodyscan welke visitatie kan vervangen. Sindsdien is het uitgangspunt dat visitatie zo min mogelijk mag worden toegepast en alleen als alternatief indien een handscan, bodyscan of fouillering niet toereikend is. Toch komt het nog regelmatig voor dat visitatie niet in de laatste, maar in de eerste plaats wordt gebruikt. Hierdoor worden ingesloten vreemdelingen vaak onnodig onderworpen aan deze traumatische ervaring. 

Wie is verantwoordelijk voor visitatie?

Visitatie valt aan te rekenen als een beslissing van de directeur (art. 60 Pbw). Tegen deze beslissing kan een klacht worden ingediend bij de Commissie van Toezicht (CvT).

Wanneer is visitatie beklagwaardig?

Mensen in vreemdelingendetentie worden alleen vastgehouden omdat zij beschikbaar moeten blijven voor de uitzetting. Vreemdelingendetentie is een bestuursrechtelijk middel en is dus niet hetzelfde als strafdetentie. Dit heeft als gevolg dat mensen in vreemdelingendetentie verder in hun rechten beperkt mogen worden dan strikt noodzakelijk is voor het doel van de detentie. Met als gevolg dat visitatie in beginsel niet is toegestaan tenzij daar zwaarwegende redenen voor zijn zoals het belang van de veiligheid in het detentiecentrum (art. 29 lid 1 Pbw). Voordat visitatie plaats mag vinden moet eerst worden beoordeeld of een minder ingrijpend middel zoals een handscan, bodyscan of fouillering ook volstaat. Alleen als een van deze alternatieven niet toereikend zijn kan gevisiteerd worden onder strikte voorwaarden. Zo moet visitatie plaatsvinden in een gesloten ruimte en mag het alleen worden uitgevoerd in het bijzijn van een bewaker van hetzelfde geslacht (art. 29 lid 3 Pbw).

Waar kan ik me in mijn klacht nog meer op beroepen?

Kamerstukken II 2014-2015, 19 637, nr 1986 en 2017-2018, 34 409, nr. 28 

In deze kamerstukken wordt ingegaan op visitatie in het kader van het wetsvoorstel ‘Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring’ en wordt bevestigd dat visitatie zoveel mogelijk beperkt moet worden in vreemdelingendetentie. Er moet altijd eerst bepaald worden of een alternatief ook volstaat.

Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens

Volgens het EHRM kan visitatie een onmenselijke of vernederende behandeling opleveren (art. 3 EVRM).

Kan ik voor onrechtmatige visitatie een schadevergoeding krijgen?

Ja, uit de jurisprudentie volgt dat dit meestal rond de €10,- ligt.

Wat zegt de jurisprudentie?

12 juli 2010, RSJ R-10/0884/GA

Klager moest zich uitkleden in het bijzijn van en werd gevisiteerd door bewakers van het andere geslacht terwijl er ook bewakers beschikbaar waren van hetzelfde geslacht. De directeur heeft zich onvoldoende ingespannen om dit te voorkomen. Klager wordt in het gelijk gesteld en ontvangt €75,-.

27 februari 2009, RSJ R-08/3166/GA

Het bestaan van een vluchtrisico ten aanzien van een ingeslotene is geen voldoende grond om over te gaan tot visitatie. Dit moet per geval beoordeeld worden aan de hand van een belangenafweging.

1 maart 2004, RSJ R-03/0988, 03/1326/GA, 02/1327/GA en 03/1328/GA

Stelselmatige visitatie mag niet. Steekproefsgewijze visitatie wel, echter mag klager niet vaker dan gemiddeld twee keer per maand hieraan worden onderworpen zonder bijzondere reden.

16 september 2003, RSJ R-03/0184/GA

Bij de beslissing om visitatie uit te voeren moet rekening worden gehouden met de specifieke belangen van klager en de omstandigheden waarin hij verkeert.  Deze belangen en omstandigheden zijn onder meer de duur dat klager in detentie zit en het al dan niet eerder aangetroffen zijn van contrabande bij eerdere visitaties.

14 juni 2002, RSJ R-02/0444/GA en 02/0455/GA

Visitatie mag steekproefsgewijs of als gericht onderzoek op basis van bijzondere verdenkingen worden uitgevoerd.

Wilt u een voorbeeld klacht ontvangen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op met het Meldpunt vreemdelingendetentie!