22 juni verscheen een uitspraak van Rechtbank Den Bosch waarin dieper ingegaan wordt op het huidige regime in vreemdelingendetentie. Hieronder lichten wij enkele punten uit deze uitspraak uit.

Momenteel worden ingeslotenen vrijwel standaard op een meerpersoonscel geplaatst. Als iemand een meerpersoonscel weigert, kan een disciplinaire maatregel volgen zoals plaatsing in een isoleercel. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) betoogt dat dit gedaan wordt vanwege een beperkte capaciteit. De rechtbank vindt het echter niet gerechtvaardigd om een meerpersoonscel als uitgangspunt te nemen en weigering te sanctioneren. Het recht op privacy moet zoveel mogelijk gewaarborgd worden. Volgens de rechtbank kan plaatsing in een meerpersoonscel dan ook enkel plaatsvinden met toestemming van de ingeslotene en kan een disciplinaire straf bij weigering niet aan de orde komen.

Ook gaat de rechtbank in op het aantal disciplinaire straffen dat is opgelegd in 2021. Volgens DJI waren dit er in Detentiecentrum Rotterdam in totaal 425 waarvan 175 in een (kale) isoleercel. Uit een rapport van De Klankbordgroep Commissies van Toezicht blijkt dat er in hetzelfde jaar 34 keer geklaagd is over de oplegging van disciplinaire straffen.

Daarnaast spreekt de rechtbank over het aanbod van activiteiten die zich richten op een zinvolle dagbesteding waaronder scholing. De ingeslotenen mogen binnen bloktijden zelf bepalen wanneer en aan welke activiteiten ze deelnemen. De mogelijkheid tot scholing wordt echter niet aangeboden in de detentiecentra.

DJI vertelt in diezelfde uitspraak dat ingeslotenen zich tussen 8.00 uur en 22.00 uur vrij mogen bewegen in de detentiecentra. De rechtbank overweegt dat het standaardmatig afsluiten van de cel tussen 22.00 uur en 8.00 uur niet gerechtvaardigd is. Het is immers enkel van belang dat de ingeslotene de inrichting en het terrein van het detentiecentrum niet kan verlaten, maar niet dat hij in de nachtelijke uren de cel niet kan verlaten. Dit kan enkel gerechtvaardigd worden door een motivering op grond van concrete feiten en omstandigheden waarbij het niet afsluiten van de cel leidt tot ordeverstoring of de veiligheid van derden in gedrang komt.

Tot slot gaat de rechtbank in op het internetgebruik en het bezit van een mobiele telefoon. Volgens DJI is het toegang tot internet beperkt tot een beperkt aantal websites die zijn met als doel veilig en functioneel internetgebruik. De rechtbank ziet echter niet in waarom internetgebruik beperkt zou moeten zijn voor mensen zonder verblijfsvergunning in vreemdelingendetentie. Beschikbaar zijn voor terugkeer houdt volgens de rechtbank geen verband met het bezoeken van internetsites of het gebruik van sociale media. De beperking van toegang tot internetsites past niet bij de tenuitvoerlegging van vreemdelingendetentie. Ook hier geldt dat dit is enkel mogelijk zou zijn in een concreet geval als de orde, veiligheid of ongestoorde tenuitvoerlegging van de maatregel door het internetgebruik zou worden verstoord. Hetzelfde geldt voor het beperken van het bezit en gebruik van een mobiele telefoon. De rechtbank ziet niet in hoe het bezit en gebruik van een mobiele telefoon de gedwongen terugkeer bemoeilijkt en daarom standaardmatig wordt beperkt.

Het Meldpunt Vreemdelingendetentie hoopt dat deze uitspraak nieuwe mogelijkheden biedt voor het verbeteren van de omstandigheden in vreemdelingendetentie.