Het OPCAT (Optional Protocol to the Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment) heeft twee adviezen gegeven aan de Nationale Preventie Mechanismen (NPM) over de omstandigheden in detentiecentra tijdens het coronavirus. Deze NPM’s bestaan uit verschillende instanties die controleren of gedetineerden, patiënten en bewoners van het eigen land menswaardig behandeld.

In het eerste advies stelt het OPCAT dat elk land dat het protocol heeft ondertekend verplicht is om het NPM de mogelijkheid te geven om te controleren of personen in detentie ondanks de corona maatregelen nog steeds menselijk behandeld worden. Het NPM moet ook toezicht houden op de ingeslotenen die in quarantaine worden geplaatst vanwege een (mogelijke) besmetting met het coronavirus. In het tweede advies stelt het OPCAT dat ook ten tijde van de corona crisis het verbod op foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing in acht moet worden gehouden.

Gelet op deze adviezen, verzoekt het OPCAT dat vreemdelingendetentie zo min mogelijk wordt ingezet. Daar waar mensen wel nog in detentie verblijven, moeten zij toegang hebben tot dezelfde zorg als die in de samenleving beschikbaar is, zonder dat zij gediscrimineerd worden op grond van hun wettelijke status. Het regime in detentie moet zoveel mogelijk hetzelfde blijven voor zover dat mogelijk is in combinatie met de anti-besmettingsmaatregelen. Ingeslotenen moeten klachten kunnen blijven indienen over de manier waarop zij behandeld worden en deze klachten moeten effectief worden opgepakt door een klachtencommissie. Tenslotte moeten gratis alternatieven worden aangeboden voor het fysieke contact met familie en vrienden, omdat bezoek vanwege de corona maatregelen niet door kan gaan.

In Nederland bestaat het NPM alleen uit overheidsinstanties, namelijk de Inspectie van het Ministerie J&V (IJ&V) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). De Commissies van Toezicht, die klachten van ingeslotenen behandelen, zijn aangesteld als ‘toehoorders’ van het NPM. Het is daarom twijfelachtig of er echt onafhankelijk toezicht bestaat op de (on)menselijke behandeling van ingeslotenen in Nederland. Dat is zorgwekkend, zeker nu ingeslotenen vanwege het coronavirus in een heel zwaar regime worden vastgehouden. Ook de reguliere klachtenprocedure is grotendeels tot stilstand gekomen. Het Meldpunt maakt zich zorgen dat er achteraf geen effectief toezicht zal plaatsvinden.