Wegens de COVID-19 maatregelingen is het, al beperkte, dagprogramma nóg beperkter geworden. Ook zelf koken, hiervoor nog heel gebruikelijk, is vaak niet goed meer mogelijk. In de korte tijd dat mensen buiten hun cel zijn willen veel mensen gebruik maken van de keuken, en dat kan niet altijd, mede omdat mensen onderling afstand moeten blijven houden. Daarnaast heeft het Meldpunt in de laatste maanden opnieuw meldingen binnengekregen over de slechte staat van de keuken en het keukengerei. 

Uit een artikelenreeks van Bonjo blijkt ook dat koken de psychische gesteldheid en gezondheid van ingeslotenen kan verbeteren. En dat is ook logisch. Wij pleiten er dan ook voor dat de mogelijkheden voor ingeslotenen om zelf te koken veel verder worden verruimd. In onze ogen is het een basisbehoefte en moet dat kunnen op een veilige en menswaardige manier.

Momenteel verstrekt DCR drie maaltijden per dag: ‘s ochtends krijgen ingeslotenen brood met beleg voor ontbijt en lunch. Daarnaast ontvangen ze een bevroren magnetronmaaltijd die ze in hun eigen cel kunnen opwarmen. De bak magnetronvoedsel is van zwart plastic en wordt ook wel de ‘black box’ genoemd. De meeste mensen die wij regelmatig spreken maken op enig moment een melding over de slechte kwaliteit van de kant-en-klaar maaltijd. De maaltijden zijn niet vers en bevatten weinig groenten, een aantal ingeslotenen geeft zelfs aan ziek te zijn geworden na het nuttigen van de inhoud van de black box. Ook vertellen ingeslotenen ons dat niet iedere ingeslotenen eten krijgt wat bij zijn dieet past. 

Koken in coronatijd

Veel ingeslotenen koken daarom graag zelf. Koken wordt niet alleen gezien als een voedzamer en beter alternatief voor de black box, het is ook een zinvolle en sociale activiteit voor mensen in vreemdelingendetentie. Het dagprogramma is wegens corona en personeelstekorten op de meeste afdelingen beperkt tot 1 uur luchten en 2 uur op de afdeling. In die twee uur wil een groot deel van de groep, vaak rond de 30 personen, gebruik maken van de keuken, terwijl er alleen ruimte is voor twee of drie personen tegelijk. Er zijn 4 tot 8 elektrische pitten aanwezig in de keuken, maar vaak een stuk minder pannen dan dat. Ingeslotenen mochten vóór corona ook ‘s avonds een paar uur de keuken gebruiken. In maart was er op enkele afdelingen weer even een korte avondopenstelling. Sinds 2 april is dat echter weer stopgezet, ook weer vanwege personeelstekort, helaas was dat net voordat Ramadan begon. 

Dure boodschappen

Door de hoge kosten van de boodschappen is zelf koken overigens niet voor iedereen mogelijk. Ingeslotenen kunnen via een zuil eenmaal per week boodschappen bestellen, van een klein weekbudget van €15. Met dat budget moeten ze ook bellen of bijvoorbeeld tabak van kopen, als ze dat willen. Boodschappen zijn vaak zo’n 10% duurder dan in een normale supermarkt. 

Zelf koken is een basisbehoefte

Wij denken dat hier veel te verbeteren valt. Er moet wat ons betreft gekeken worden naar alternatieven voor de black box, waarbij ingeslotenen veel beter in de gelegenheid worden gesteld om zelf te koken. Dit is belangrijk voor ingeslotenen en zorgt voor een enigszins zinvolle besteding van een deel van de dag – en sluit daarmee aan bij een van de belangrijkste aanbevelingen van de Ombudsman vorig jaar. In andere justitiële inrichtingen zijn proeven gedaan waarbij ingeslotenen konden kiezen uit zelf koken, met ingrediënten van een menulijst, of een kant-en-klaar maaltijd. Tijdens een proefperiode in Heerhugowaard kozen meestal minder dan tien van de ongeveer 340 gedetineerde mannen voor voor de kant-en-klaar maaltijd. De anderen maakten in groepen of alleen hun maaltijden zelf (zie Bonjo van december 2020, pagina 21).