‘Bewaring is niet de oplossing voor de terugkeerproblematiek’, zo luidt de eerste zin van het rapport Samen werken aan terugkeer: advies over effectiviteit en zorgvuldigheid van vreemdelingenbewaring van de Adviescommissie van Vreemdelingenzaken. In het rapport wordt geconcludeerd dat het laten terugkeren van migranten die moeten vertrekken beter kan worden georganiseerd en worden een aantal aanbevelingen gedaan.

In het rapport maakt de adviescommissie duidelijk dat de invloed van overheidsbeleid op terugkeer over het geheel genomen beperkt is. In de periode tussen 2015 en 2019 heeft de overheid in totaal 12.522 personen in vreemdelingendetentie opgesloten. Vreemdelingendetentie is het zwaarste middel dat kan worden ingezet tegen personen die zonder verblijfsvergunning in Nederland verblijven. Uit het onderzoek komt naar voren dat dit geen oplossing is. Of iemand terugkeert hangt vooral af van de persoonlijke omstandigheden van de migranten en de diplomatieke relatie tussen Nederland en het land van herkomst. Daarnaast concluderen onderzoekers dat nog te weinig bekend is over lichtere middelen die ingezet kunnen worden in de plaats van vreemdelingendetentie, zoals een meldplicht, borgsom of het innemen van reisdocumenten.

Tijdens de presentatie van het rapport kraakte hoogleraar Arjan Leerkers kritische noten over de doelstelling van detentie zoals die in het rapport is opgenomen. Het rapport hanteert volgens hem alleen het wettelijke doel van  vreemdelingenbewaring, namelijk om mensen die geen rechtmatig verblijf hebben in Nederland beschikbaar te houden voor uitzetting. Uit de praktijk en uit ander onderzoek blijkt echter dat vreemdelingendetentie ook wordt ingezet (en steeds verlengd) om de zogenaamde ‘terugkeerbereidheid’ te vergroten. Daarnaast hoopt de overheid – zonder dat expliciet uit te spreken – dat vreemdelingendetentie andere migranten afschrikt om naar Nederland te komen. Dat heeft ook een symbolische waarde voor de politiek en het Nederlandse publiek. Tenslotte het het soms voor de politie een doel om iemand van de straat te halen.

Zoals je kan verwachten zijn we het als Meldpunt hartgrondig eens met de conclusie dat vreemdelingendetentie geen oplossing is. Het is hoog tijd dat lichtere middelen om mensen beschikbaar te houden voor uitzetting breder worden ingezet, en zo snel mogelijk detentie gaan vervangen. We gaan er van uit dat dit rapport er alle aanleiding toe geeft om daar snel werk van te maken.