Nederland en andere Europese landen maken afspraken met herkomstlanden om de terugkeer van migranten te bevorderen. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) concludeert, in drie rapporten verschenen op 25 oktober 2022, dat slechts een deel van de afspraken een beperkte bijdrage leveren aan de terugkeer van migranten.
Hieronder een samenvatting van de belangrijkste bevindingen uit de drie rapporten van het WODC:
- Op basis van de beschikbare Europese data op het gebied van terugkeer is het moeilijk om een goed beeld te krijgen van patronen van gehandhaafde terugkeer en onmogelijk om EU+-landen rechtstreeks te vergelijken (studie 1).
- Uit de kwantitatieve analyses (studie 2) blijkt dat terugkeerovereenkomsten beperkt bijdragen aan het bevorderen van terugkeer. Alleen juridisch bindende bilaterale readmission agreements laten een klein effect zien. Europese terugkeerovereenkomsten hebben geen aantoonbare invloed op terugkeercijfers. In werkelijkheid beïnvloeden veel meer factoren terugkeercijfers.
- De kwalitatieve pilotstudie (studie 3) biedt meer inzicht in de context van internationale betrekkingen en gehandhaafde terugkeer naar Afghanistan, Irak en Iran. Hierin komt naar voren dat terugkeerovereenkomsten weliswaar kunnen helpen om terugkeer te realiseren, maar dat ze geen noodzakelijke voorwaarde vormen, en meestal ook niet voldoende zijn. De autoriteiten van EU+-landen zoals Nederland en Noorwegen gebruiken verschillende andere strategieën, zoals het produceren van goodwill en het bieden van re-integratieondersteuning om samenwerking met derde landen op het terrein van terugkeer te realiseren. De EU+-landen lijken slechts een beperkte invloed te hebben op derde landen, en kiezen er soms ook voor om machtsbronnen niet volledig in te zetten omdat ze andere belangen hebben dan het bevorderen van terugkeer (bijvoorbeeld handelsbelangen of samenwerking met derde landen op het gebied van jihadisme). Het percentage gedwongen terugkeer naar de geselecteerde derde landen is over het algemeen beperkt. De studie suggereert dat er geen one size fits all aanpak bestaat, ook omdat relaties met niet-EU+-landen van elkaar verschillen.
- Data van betere kwaliteit en studies die kwantitatieve en kwalitatieve methoden combineren zijn nodig om een dieper inzicht te krijgen in interstatelijke betrekkingen en gehandhaafde terugkeer.