In het rapport ‘Isolatie in Vreemdelingendetentie’ uiten Amnesty International, Dokters van de Wereld en het Meldpunt Vreemdelingendetentie hun zorgen over de veelvuldige en toenemende toepassing van isolatiemaatregelen in vreemdelingendetentie. Ondanks eerdere toezeggingen van de regering om isolatie zo min mogelijk in te zetten, laat de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid  op 9 november 2020 in haar reactie weten de aanbevelingen uit het rapport niet over te nemen. Daarmee erkent ze in de ogen van de opstellers van het rapport niet de ernst van de situatie. Op 15 januari 2021 hebben wij samen met Amnesty International en Dokters van de Wereld daarom in een brief aan leden van de Tweede Kamer een aantal reacties en vragen meegegeven. Dit was bedoeld voor het Algemene Overleg van 21 januari 2021 wat na de val van het kabinet is afgelast. In de brief laten we weten dat wij het opmerkelijk vinden dat de staatssecretaris niet ingaat op de kern van onze zorgen over de risico’s van isolatie, en aangeeft zich niet te kunnen vinden in de in het rapport gehanteerde definitie van isolatie. Voor drie punten vragen wij bijzondere aandacht.

Wij vinden het allereerst opmerkelijk dat de staatssecretaris stelt dat zij de cijfers over isolatieplaatsingen niet kan reconstrueren, terwijl deze zijn gebaseerd op de uitkomsten van een WOB-verzoek naar de cijfers zoals gehanteerd door het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Ook als rekening wordt gehouden met een andere categorisering lijkt het aantal isolatiemaatregelen hoe dan ook gestegen. Ten tweede achten wij de (veelvuldige) toepassing van de sanctie tot afzondering vanwege weigering van een meerpersoonscel problematisch, zeker gezien herhaalde oplegging kan leiden tot langdurige isolatie. De staatssecretaris stelt in haar Kamerbrief dat cellen voor meerpersoonsgebruik een ‘volwaardige vorm van tenuitvoerlegging’ is en dat zij niet inziet dat de vreemdelingenbewaring daarvan kan afwijken. Maar dat gaat niet op denken wij, omdat het gebruik van meerpersoonscellen niet de standaard is in ‘gewone’ gevangenissen en het gebruik ervan daar tijdens de coronacrisis sterk is verminderd. Tot slot verwijst de staatssecretaris op een toename van ‘overlastgevend gedrag’ ter rechtvaardiging van isolatie, waarbij twee ernstige incidenten worden aangehaald die ze eerder ook noemde, maar geen inzicht wordt geven in de bredere onderbouwing. Meer openheid daarover is gewenst, evenals betere begeleiding in plaats van het grijpen naar extra repressieve maatregelen.

De bevindingen uit het rapport worden onder meer onderschreven door de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en Johannes Wier Stichting, die beide op 13 januari 2021 de schadelijke psychische gevolgen van isolatie benadrukken en oproepen om isolatie in vreemdelingendetentie terug te dringen.

Wij als Meldpunten blijven aandringen op meer helderheid over de toepassing van isolatie. En het sterk terugdringen ervan door een ander regime te hanteren – met oog ook op gelijkwaardige ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg in Nederland. Wij vinden dat de overheid er naar moet streven om isolatie het helemaal uit te bannen als straf en ordemaatregel binnen vreemdelingendetentie.